آویشن ( Thymus vulgaris ) شناخت گیاهان دارویی مرتعی و جنگلی ایران ، فارس

نام علمی: Thymus vulgaris

خانواده: Lamiaceae

آویشن (در انگلیسی Thymus vulgaris) یکی از شناخته شده‌ترین گیاهان دارویی از تیره نعنا است. آویشن درختچه‌ای کوتاه و پرشاخه است که برگهای نازک و متقابل دارد. دارای گل‌هایی سفید چتری و منفرد است.

در روایات از آن به صعتر یاد شده است.محمد زکریای رازی معتقد است آویشن نفخ شکن، موجب حرارت بدن و هضم غذا است. گونه‌های مختلفی از آن در کوهستان‌های ایران بویژه در کوه پایه‌های شهرستان اقلید (با نام آویشن شیرازی (Zataria multiflora) می‌روید. در همدان به آن آزربه و در کوخرد هرمزگان به آن اَوشُه می‌گویند. در جلگه دشتهای میانی استان بوشهر نیز می‌روید و در گویش دشتی بوشهری به آن اُوشِه می‌گویند، همچنین در استان کردستان واقع در شهرستان بیجارگروس نیز به وفور می‌روید که به زبان محلی کردی گروسی به آن اَزوِه می گونید، این گیاه در نواحی کوهستانی استان سیستان و بلوچستان هم می‌روید و در زبان محلی به نام «ازگند» معروف هست.

آویشن در طب سنتی ایران و اروپا، مصرف دارویی دارد. این گیاه علفی و معطر، دارای خواص دارویی بسیاری است و از آن در صنایع غذایی (پیتزا، پاستا، ماهی، پنیر، لیکور، ذرت مکزیکی و...)، دارویی، بهداشتی و آرایشی استفاده متنوعی می‌شود. قسمت‌های دارویی این گیاه، سرشاخه‌های آن و برگ خشک شده آن است. در قرون وسطی در فرانسه، ایتالیا و اسپانیا از آویشن برای درمان سرفه، سوء هاضمه و از بین بردن انگل‌های روده استفاده وسیعی می‌کردند. آویشن خاصیت آنتی باکتریال و ضد قارچ دارد. در بعضی کشورها مثل آمریکا دم کرده آویشن برای آرام کردن ریه و سرفه در مواقع سرماخوردگی، هنوز هم محبوبیت فراوانی دارد.

 

آویشن در طب سنتی:

در طب سنتی از این گیاه به عنوان ضد اسپاسم، رفع تنگی نفس و سرفه و سوع هاضمه ودرمان سیاه سرفه، برونشیت، عفونت ریه، سرماخوردگی، آنفلوآنزا و برای درمان نفخ و گرفتگی‌های عضلانی استفاده می‌شود. اسم کهلیک اوتی (کاکوتی) برای گیاه Ziziphous L است نه برای گیاه Thymus L.
 

 

آویشن در طب نوین:

استفاده امروزی و ثابت شده گیاه آویشن برای درمان آسم، سرفههای خشک مکرر، آمفیزم و برونشیت است. چای دم کرده آن را نیز برای درمان عفونت گوش میانی، نفخ و تهوع استفاده می‌کنند، عصاره آویشن حاوی ماده‌ای به نام «تیمول» است که برای بیماری آسم مفید است. حمام آویشن برای مبتلایان به دردهای عضلانی، مفصلی و روماتیسمی مفید است. ضماد آویشن برای نیش و گزیدگی حشرات موثر است. در حاملگی مصرف این گیاه ممنوع است اما در دوران شیردهی منعی ندارد.
 

 

آویشن در طب اسلامی:

گیاه آویشن از دیر باز در طب اسلامی مورد استفاده قرار می گرفته است.
 

 

روش مصرف:

برای مصرف این گیاه، ۱ تا ۴ گرم پودر خشک گیاه را در یک لیوان آب جوش دم کرده (به مدت ۲۰ دقیقه) بریزید. پس از صاف کردن محلول را شیرین کرده و ۳ بار در روز مصرف شود.

در التهاب حنجره و لوزهها و برای درمان آفت به صورت غرغره کردن استفاده شود. برای این منظور، یک استکان از پودر گیاه را در چهار استکان آب جوش آهسته به مدت ۲۰ دقیقه جوشانیده و پس از صاف کردن، برای شست‌وشوی دهان استفاده شود.

فراورده‌های دارویی مختلفی از این گیاه ساخته شده و به طور گسترده مورد مصرف بیماران قرار می‌گیرد. از فراورده‌هایی که به تأیید «نظارت بر امور دارو وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» رسیده‌است می‌توان «شربت هانی تیم» و «شربت توسیان»، «قطره توسیگل»، «قطره توسیوین»، «قطره تیم آرتا» و «شربت تیمکس» «شربت تیمیان»، «شربت برونکوتیدی» و «شربت برنکوباریج» را نام برد. این فراورده‌ها، همگی ضد سرفه و خلط آور هستند و ایمنی مصرف آنها در دوران شیردهی و بارداری به اثبات نرسیده‌است.

آویشن عامل تصفیه کننده خوبی بوده و در درمان بی‌خوابی و امراض جهاز هاضمه مفید است. اگر ۵ تا ۱۰ گرم اویشن را در یک لیتر آبجوش دم کرده و با کمی عسل به بیماران مبتلا به تنگی نفس و کلیه و مثانه و درد مفاصل و سیاتیک و خونریزیهای رحم و ترشحات غیر طبیعی زنان بدهید در دفع بیماری آنها موثر واقع خواهد شد.

آویشن برای جلوگیری از ریزش مو نیز موثر است. ۲۰ گرم اویشن را در یک لیتر آب جوشانده شود و هرچند روز یک بار به سر مالیده شود. ضمناً در خوردن آویشن نباید زیاده روی کرد زیرا باعث بروز البومین در ادرار می‌شود.

درشهرمنوجان می‌روید

 

عرق آویشن:

عرق آویشن (طبیعت گرم) برای تقویت بدن، تقویت معده، رفع ترشی معده، تقویت بینایی، ضد درد و تشنج، رقیق کننده خون، در عفونت‌های ریوی، زکام بی همتاست، برای نقرس و سیاتیک مفید است.

در تحقیقی دربارهٔ اثرات گیاهان درمنه، اسطوخودوس و آویشن شیرازی بر روی باکتری‌های Staphylococcus aureus، Pseudomonas aeruginosa و Klebsiella pneumonia را که در سال ۲۰۱۴ انجام شد، مشاهده شده است که هر ۳ اسانس دارای اثر مهار کننده بر روی باکتری‌های بیماری زا هستند اما اسانس گیاه آویشن شیرازی دارای اثر بهتری در مهار باکتری‌ها نسبت به اسانس گیاهان دیگر داراست.[

 

بخور آویشن:

بخور آویشن یکی از بهترین راه‌ها برای زیبایی و طراوت پوست بانوان است.

 

دم کرده آویشن:

یک استکان دم غلیظ آویشن برای تسکین درد عادت ماهیانه خانم‌ها بسیار موثر است.

آویشن درختچه ای کوتاه و پر شاخه است. شاخه های علفی آن پوشیده از برگ هایی در قسمت فوقانی ساقه است. گل های سفید ریز آن به طور چتری و منفرد می رویند. میوه آن فندق چهار قسمتی است. گیاه آویشن گیاهی است علفی با ساقه های کرکدار و سفید از خانواده نعناع (Lamiasceae) که سرشاخه های گل دار و برگ، آن قابل استفاده می باشد.

● موارد استفاده دم کرده آن به هضم غذا کمک می نماید و ضد سرفه و خلط آور است و در برونشیت، سیاه سرفه و التهاب دستگاه تنفس فوقانی استفاده می گردد.

● آثار فارماکولوژیک اثر ضد سرفه و خلط آور و ضد اسپاسم این گیاه در مطالعات بر روی حیوانات از عمده ترین آثار آن بوده اند. ضد عفونی کننده، هاضم غذا، ضد سرفه، ضدبو، ضد تشنج، غذا.جوشانده این گیاه در درمان پیچش روده و اسهال موثر است.

آویشن عامل تصفیه کننده خوبی بوده و در درمان بی خوابی و امراض جهاز هاضمه مفید است. اگر ۵ تا ۱۰ گرم اویشن را در یک لیتر آبجوش دم کرده و با کمی عسل به بیماران مبتلا به تنگی نفس و کلیه و مثانه و درد مفاصل و سیاتیک موثر واقع خواهد شد. آویشن ضد تشنج وضد صرع و ضد نفخ هم است و برای تقویت بینایی و معده مفید است.

برای جلوگیری از ریزش مو ۲۰ گرم اویشن را در یک لیتر آب جوشانده آن را هرچند روز یک بار به سر بمالید. ضمنا در خوردن اویشن نباید زیاده روی کرد زیرا باعث بروز آلبومین در ادرار می شود. مواد موثره آویشن باغی خلط آور بوده و برای معالجه سرفه مورد استفاده قرار می گیرد. از تنتور و عصاره های الکلی پیکررویشی این گیاه برای معالجه سرفه، گلودرد، برونشیت و آسم استفاده فراوان می شود.

● مقدار مصرف ۱۱- ۴ گرم به صورت دم کرده ۳ بار در روز

● منع مصرف و عوارض جانبی از مصرف روغن فرار آویشن به صورت خوراکی باید خود داری کرد و فقط به صورت استعمال خارجی کاربرد دارد و علایم مسمومیت با این گیاه و با روغن فرار آن تهوع، استفراغ، درد معده، سرگیجی و در نهایت تشنج، اغما و کلاپس قلبی تنفسی است.

---

منبع: سرزمین دانستنی ها با حساس کامپیوتر

---

ادامه نظرات