شاهسفرم - شاهسپرغم ( Tanacetum balsamita ) شناخت گیاهان دارویی مرتعی و جنگلی ایران ، فارس

موقعیت:

سرزمین دانستنی ها با حساس کامپیوتر

گل و گیاهان زینتی و دارویی

گیاهان دارویی

نام علمي: Tanacetum balsamita

خانواده: Asteraceae

نام اصلی شاهسپرم است که آن را شاه اسپرغم – شاهپرهم – شاهسفرم نیز گفته اند اسپرم در فارسی به معنای ریحان می باشد.
بعد از اسلام شاهسپرم را به عربستان بردند و نامش را به سلطان الریا حین ترجمه کردند و از آن جا به اروپا رفت و به زبان لاتین به آن بازیلیک ، یعنى سبزى سلطنتى لقب دادند.

 لقب آن از روى افسانه اى است که در فرهنگ عامیانه (فولکلور) فارسى وجود دارد و پیدایش شاهسپرم در زمان سلطنت انوشیروان مى رساند و با اینکه این داستان صورت افسانه دارد، ولی خواندن آن خالى از لطف نیست . اینک شرح داستان به همه صورت که در کتب قدیم آمده است :
((گویند اسپرغم پیش از انوشیروان نبود. روزى انوشیروان بار عام داده ، و به دیوان قضاوت نشسته بود. ناگاه مارى بزرگ از زیر تخت در آمده ، حاضران را از دیدن او ترس به هم رسید. قصد او کردند، شاه فرمود بگذارید شاید شکایتى داشته باشد. به دنبال او برفتند تا به کنار چاهى رسیدند. مار بر کنار چاه حلقه زد، آنگاه به درون رفت و بر آمد، چون در آن چاه نگاه کردند، مارى دیدند مرده افتاده و عقربى نیش بر او بند کرده ، نیزه اى از بالاى چاه بر پشت عقرب فرو بردند و چون یک سال بگذشت ، هم در آن روز شاه نشسته بود و به شکایات مردم رسیدگى مى کرد. همان مار به نزدیک سریر آمد و از دهن خود قدرى تخم سیاه بریخت و برفت ، کسرى فرمود آن تخم را کاشتند. از آن شاه اسپرغم بر آمد و انوشیروان که پیوسته زکام داشت از بوییدن و خوردن آن زکامش برطرف شد.))
خواص شاهسپرم
شاهسپرم  مقوى معده ، بادشکن ، ضد عفونى کننده دهان و دستگاه گوارش ، مدر و ضد تشنج مى باشد . به علت داشتن سبزینه و اسانس مخصوص که خود مخلوط از چند اسانس است ، بوى پیاز و سیر را از دهان مى برد
عصاره  شاهسپرم با شیر براى درمان زکام و سینه درد و سرفه به کار مى رود. مضمضمه جوشانده غلیظ و جویدن شاهسپرم جهت رفع آفت دهان و بو کردن آن براى رفع سر درد مفید است .
کسانى که هنگام مسافرت در اتومبیل – هواپیما و کشتى حالشان بهم مى خورد و دچار سر درد  و دل بهم خوردگى مى شوند، مى توانند از شاهسپرم استفاده کنند، و با بو کردن  و جویدن برگ هاى نازک شاهسپرم خود را تسکین بدهند
شاهسپرم میکرب هاى اسهال و وبا را از بین می برد . بوى شاهسپرم مگس را فرار مى دهد.
خوردن بذر شاهسپرم مقاومت بدن را در برابر سموم زیاد مى کند. شاهسپرم داراى ویتامین k بوده و براى خون دماغ و بواسیر خونى سودبخش مى باشد ، سابقا تخم شاهسپرم با شکر کوبیده ، جهت رفع بوى زیر بغل استعمال مى کردند،
در تبریز  نوعی از شاهسپرم که بسیار خوشبوست کاشته و عرق برگ آنرا براى رفع دل درد و تقویت معده تجویز مى نمایند.

یکی از گیاهان دارویی خوشبواست که به ویژه در مراغه یافت می‌شود و تابستان‌ها که رشد آن پایان می‌یابد عرق آن را می‌گیرند. عرق آن برای درمان دل درد و دل پیچه وهمچنین برای خوشبو وخوشمزه کردن چای،دوغ وآبدوغ خیار به کار می‌رود.

بنا به روایتی منظور از کلمه ریحان در قرآن همین گیاه شاهسپرم است.

روش مصرف:

نصف فنجان در صبح و شب مصرف شود. می توانید به اندازه یک قاشق غذا خوری یا بیشتر در لیوان چای ریخته و همراه با چای هم به عنوان دارو و هم به عنوان طعم دهنده مصرف کنید.

همچنین از عرق شاهسپرم می توانید در تهیه شربت استفاده کرده و در مجالس از مهمان ها با شربت شاهسپرم پذیرایی کرده و از شربت آن لذت ببرید و یک مهمانی خاطره انگیزی دور هم و به یاد ماندنی را در کنار هم تجربه کنید. عرق شاهسپرم در آذربایجان شرقی از محبوبیت خاصی برخوردار بوده و شربت آن در مجالس مهمانی و عروسی مورد استفاده قرار می گیرد. مردم تبریز از مهمان های نوروزی خودشون هم با شربتی که از عرق شاهسپرم تهیه می شود پذیرایی می کنند. همچنین از عرق آن در تهیه بعضی از شیرینی ها استفاده می شود.

موارد منع مصرف:

خانم های باردار و شیرده، بچه های زیر دو سال